Trong thời gian qua, việc có nhiều quy định làm cản bước các nhà đầu tư nước ngoài tham gia thị trường Việt Nam làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh, dẫn đến việc các nhà đầu tư đã tìm đến các cấu trúc giao dịch đảm bảo quyền được kiểm soát doanh nghiệp mục tiêu tối đa nhất có thể mà không bị ảnh hưởng bởi các quy định liên quan cho nhà đầu tư nước ngoài.
Mặt khác, một số chủ doanh nghiệp Việt Nam cũng muốn tạo ra một sân chơi riêng và mong muốn mình là chủ doanh nghiệp với quyền lực tối đa trong doanh nghiệp do mình và các cổ đông góp vốn lập ra. Trong bài viết này, IVLF Advisors LLC tập trung đi vào các giải pháp có thể giải quyết được các mong muốn của nhà đầu tư nước ngoài hay các chủ doanh nghiệp (Gọi chung là “Người Nắm Quyền”) để có thể nắm quyền kiểm soát tối đa trong công ty cổ phần không đại chúng (Gọi tắt là “Công Ty Mục Tiêu”).
Để nắm quyền kiểm soát tối đa trong Công Ty Mục Tiêu với tỷ lệ sở hữu nhỏ dưới 10% hoặc cao hơn nhưng không đến mức phủ quyết, Người Nắm Quyền có thể thực hiện theo các phương án sau:
- Phương án thứ nhất: Cấu trúc vốn cổ phần thành hai loại cổ phần khác nhau khi thành lập Công Ty Mục Tiêu.
Đối với phương án này, Công Ty Mục Tiêu khi thành lập sẽ có hai loại cổ phần khác nhau, bao gồm cổ phần phổ thông và cổ phần ưu đãi (gồm cổ phần ưu đãi cổ tức, hoặc cổ phần ưu đãi hoàn lại). Cổ phần ưu đãi cổ tức hoặc cổ phần ưu đãi hoàn lại theo Luật Doanh Nghiệp 2020 không trao cho Người Nắm Quyền quyền biểu quyết hoặc quyền tham gia họp Đại Hội Đồng Cổ Đông, hay là bổ nhiệm thành viên Hội Đồng Quản Trị, Ban Kiểm Soát, đối với loại cổ phần này. Riêng đối với cổ phần phổ thông hoặc cổ phần ưu đãi biểu quyết, Luật Doanh Nghiệp 2020 cho phép người nắm giữ loại cổ phần này có đầy đủ quyền biểu quyết hoặc nhiều quyền biểu quyết hơn trong Công Ty Mục Tiêu.
Tuỳ thuộc vào tỷ lệ biểu quyết mong muốn của Người Nắm Quyền (có thể là 50%, 65%, 75% hoặc cao hơn) trong Công Ty Mục Tiêu, Người Nắm Quyền sẽ cấu trúc số cổ phần phổ thông mong muốn để đạt được tỷ lệ nói trên, và số cổ phần còn lại sẽ được cấu trúc là cổ phần ưu đãi, và các cổ đông còn lại sẽ có số cổ phần phổ thông ít hơn ĐỔI LẠI họ sẽ có số cổ phần ưu đãi nhiều hơn, và tỷ lệ sở hữu cổ phần của các cổ đông còn lại sẽ cao hơn rất nhiều so với Người Nắm Quyền.
Mặc dù vậy, việc cấu trúc số cổ phần phổ thông phải đáp ứng điều kiện luật định là các cổ đông sáng lập phải cùng nhau đăng ký mua ít nhất 20% tổng số cổ phần phổ thông được quyền chào bán khi đăng ký thành lập doanh nghiệp.
Như vậy, đối với phương án thứ nhất, sau khi cấu trúc và hoàn thành việc thành lập Công Ty Mục Tiêu, Người Nắm Quyền là cổ đông nhỏ có thể nắm quyền kiểm soát tối đa trong Công Ty Mục Tiêu và quyết định mọi vấn đề trong Công Ty Mục Tiêu mà không bị can thiệp bởi các cổ đông còn lại. Đổi lại thì lợi ích kinh tế liên quan đến việc chia cổ tức hằng năm sẽ ít hơn các cổ đông còn lại, vì những cổ đông còn lại đã nắm số lượng cổ phần ưu đãi cổ tức nhiều hơn Người Nắm Quyền và được chia nhiều cổ tức hơn Người Nắm Quyền.
Đối với phương án này, Người Nắm Quyền có thể tự mình, hoặc đội ngũ tài chính có kinh nghiệm để lên bảng vốn hoá tỷ lệ sở hữu cổ phần (Cap Table) phù hợp cho mình trước khi thành lập Công Ty Mục Tiêu đảm bảo quyền kiểm soát tối đa trong Công Ty Mục Tiêu sau khi thành lập.
Trong năm 2024, IVLF Advisors LLC cũng đã hỗ trợ và tư vấn một số khách hàng thực hiện những cấu trúc vốn tương tự, đồng thời cung cấp Cap Table cho khách hàng xem và thực hiện theo đề xuất của IVLF Advisors LLC. Kết quả là khách hàng chỉ sở hữu khoảng 10% cổ phần công ty cổ phần nhưng nắm 100% quyền biểu quyết trong công ty cổ phần, một khách hàng khác sở hữu 35% cổ phần nhưng nắm 75% quyền biểu quyết trong công ty cổ phần.
2. Phương án thứ hai: Chào bán cổ phần ưu đãi cổ tức hoặc ưu đãi hoàn lại cho nhà đầu tư không quan tâm đến điều hành quản lý Công Ty Mục Tiêu.
Đối với phương án này, có một số nhà đầu tư tài chính sẽ chỉ quan tâm vào việc hỗ trợ tài chính cho Công Ty Mục Tiêu mà không quan tâm đến việc điều hành, quản lý, hay kiểm soát Công Ty Mục Tiêu. Theo chiến lược này, họ chỉ quan tâm đến việc nhận cổ tức được chia hằng năm càng nhiều càng tốt khi nhận thấy Công Ty Mục Tiêu có khả năng sinh lợi tốt.
Để thực hiện được phương án này, Người Nắm Quyền cần hiểu ý định và mong muốn của nhà đầu tư đầu tư vốn vào Công Ty Mục Tiêu. Nếu họ đồng ý rót vốn vào Công Ty Mục Tiêu với số lượng tiền lớn và làm pha loãng cổ phần gần như là tuyệt đối của Công Ty Mục Tiêu, dẫn đến tỷ lệ sở hữu cổ phần của Người Nắm Quyền chỉ còn ở mức tối thiểu (dưới 10% cổ phần hoặc cao hơn nhưng không đến mức phủ quyết) thì Người Nắm Quyền nên cân nhắc phương án chào bán cổ phần ưu đãi cổ tức hoặc hoàn lại cho nhà đầu tư đó, để đảm bảo Người Nắm Quyền mặc dù bị pha loãng tỷ lệ sở hữu nhưng vẫn giữ lại được quyền kiểm soát tối đa trong Công Ty Mục Tiêu. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào chiến lược và sự đàm phán thông minh của Người Nắm Quyền với Nhà đầu tư trước khi đồng ý nhận đầu tư vào Công Ty Mục Tiêu từ nhà đầu tư.
Một khi nhà đầu tư đồng ý sở hữu cổ phần ưu đãi trong Công Ty Mục Tiêu, đó là thời điểm kết quả đàm phán đã thành công ngoài mong đợi và việc còn lại của Công Ty Mục Tiêu là tiếp nhận nguồn vốn và ghi nhận nhà đầu tư là cổ đông của Công Ty Mục Tiêu. Tuỳ thuộc vào quá trình đàm phán, thương lượng giữa các bên, Người Nắm Quyền nên lưu ý về việc quy định về thời hạn hạn chế chuyển nhượng hoặc thời điểm chuyển đổi cổ phần ưu đãi thành cổ phần phổ thông khi nào, hoặc các lợi ích kinh tế liên quan đến việc chia cổ tức cho các nhà đầu tư để đảm bảo Người Nắm Quyền vẫn giữ được quyền kiểm soát trong Công Ty Mục Tiêu lâu nhất có thể.
Tóm lại, dù thực hiện theo một trong các phương án nói trên, mặc dù Người Nắm Quyền vẫn nắm giữ quyền kiểm soát tối đa trong Công Ty Mục Tiêu nhưng sẽ là áp lực về mặt tài chính cho Công Ty Mục Tiêu khi cổ tức phải trả hằng năm bắt buộc phải thanh toán cho nhà đầu tư hoặc các cổ đông còn lại bất kể là công ty có lợi nhuận hay không. Cổ tức được chia từ các loại cổ phần ưu đãi này không khác gì khoản nợ treo lơ lửng phải trả cho các cổ đông còn lại và gây ra nhiều hệ luỵ cho Công Ty Mục Tiêu nếu tình hình hoạt động kinh doanh không hiệu quả và không có bước phát triển tăng trưởng tốt hơn trong mỗi năm.
Trên đây là một vài chia sẻ về việc cấu trúc vốn cổ phần để giúp các chủ doanh nghiệp hoặc các nhà đầu tư cân nhắc khi thành lập doanh nghiệp theo hình thức công ty cổ phần hoặc rót vốn đầu tư hoặc khi cấu trúc vốn cho một số mục tiêu gọi vốn đầu tư hoặc thực hiện cấu trúc VIE cho mục tiêu IPO hay niêm yết ở nước ngoài để giúp cho các ngành nghề kinh doanh chính của Công Ty Mục Tiêu không bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác nhau. Nếu cần trao đổi thêm hoặc cần dịch vụ tư vấn liên quan, vui lòng liên hệ qua email của mình nghia@ivlf-advisors.com hoặc tìm đến website: www.ivlf-advisors.com.
